Liefde en vreugde: hoe ontstaan gevoelens van geluk in het lichaam?

Voor ieder mens is de toestand van geluk en tevredenheid een zeer gewenste toestand. Dit wordt echter altijd heel subjectief ervaren. Toch is één ding voor alle mensen precies hetzelfde, namelijk het chemische proces dat in de hersenen plaatsvindt. Maar maakt het bijvoorbeeld uit of je vers verliefd bent, of dat je misschien wint in casinos met gokken? Ontstaan geluksgevoelens op verschillende manieren? We hebben van dichtbij bekeken wat er in het lichaam gebeurt als het geluksgevoelens losmaakt.

Verliefdheid en vreugde voelen – wat gebeurt er in de hersenen?

In de hersenen zorgen in principe vier belangrijke neurotransmitters voor het proces dat het geluksgevoel op gang brengt. Hierbij zijn vooral dopamine, serotonine en oxytocine betrokken. De endorfines zijn als het ware de eigen opioïden van de hersenen, die vervolgens ook worden toegevoegd aan de drie hersenboodschappers. Deze cocktail zorgt ervoor dat mensen zich gelukkig voelen. Hoe lang zo’n toestand duurt, hangt vooral af van wat de positieve gevoelens heeft veroorzaakt. 

Er zijn bijvoorbeeld gevoelens op de kortere termijn die worden veroorzaakt door geld of zelfs seks. Hier wordt vooral de neurotransmitter dopamine geactiveerd in de hersenen. De gevoelens van geluk die hieruit voortvloeien zijn eerder van korte duur en moeten altijd vernieuwd worden. Bij gelukstoestanden op langere termijn gaat het eerder om intense vriendschappen of ook om erkenning die men ervaart op het werk of tijdens de opleiding. 

Flow en geluk

In dit geval worden bepaalde gebieden in de hersenschors geactiveerd. Het gaat hier om het verwerken van positieve ervaringen. Als je bijvoorbeeld volledig opgaat in je werk en daar succesvol in bent, treedt deze toestand op de lange termijn in. Deze staat wordt flow genoemd. 

Het verband tussen flow en geluk is nader onderzocht in een onderzoek van de Duitse Universiteit van Braunschweig. Daaruit bleek dat tijdens flow een hele cocktail van neurotransmitters en endorfine vrijkomt. In deze staat zorgen de hersenen er herhaaldelijk voor dat je je gelukkig voelt. 

De hersenen reageren dus steeds opnieuw op positieve invloeden en successen door de bijbehorende gelukshormonen vrij te geven. Dit heeft zelfs een zeker verslavend potentieel, omdat de hersenen dit geluksgevoel willen blijven uitzenden. Daarom kan het zo moeilijk zijn om gewoon te stoppen met spelen.

Hoe het dopamineniveau verhogen

Dopamine is het bekendste gelukshormoon. Het is vooral cruciaal voor motivatie, gedrevenheid en mentale prestaties. Of het nu in het privéleven, sport of zelfs op het werk is, wanneer doelen worden bereikt, maken de hersenen dopamine vrij. De hersenen onthouden dit gevoel en er ontstaat een feedback-effect. Het geluksgevoel wordt opgeslagen en steeds opnieuw zorgen de hersenen ervoor hetzelfde te doen om dit geluksgevoel weer op te wekken. 

In zekere zin is dopamine een persoonlijke geluksdrug. Het richt de aandacht op precies die dingen in het leven die het gevoel van succes triggeren. Onderzoek door de Universiteit van Amsterdam heeft aangetoond dat mensen met een dopaminetekort vaak ernstige problemen hadden met motivatie en concentratie. Dit betekent dat te weinig dopamine niet alleen het geluksgevoel tegenhoudt, maar ook verantwoordelijk is voor concentratieproblemen.

Om het dopamineniveau te verhogen, moet je gewoon zorgen voor kleine succesgevoelens, dan kan de afgifte van dopamine meteen gestimuleerd worden. Dit creëert dan weer een gevoel van geluk. 

De juiste voeding

Wat in deze context belangrijk is, is dat als je lange tijd geen gevoel van prestatie hebt gehad, het waarschijnlijker is dat je hersenen vergeten hoe geluk eigenlijk voelt. Dus het terugkoppelingseffect verzwakt ook en de hersenen zorgen niet meer voor deze belangrijke drijfveer. 

Wat bijna niemand weet, is dat de juiste voeding ook kan helpen om het dopamineniveau weer te verhogen. Om de dopamine-exciterende paden te vormen, heeft het lichaam fenylalanine, omega-3 vetzuren en L-theanine nodig. Vetzuren zijn echter ook een belangrijke factor bij het onderhouden van de synapsen. 

Serotonineniveaus verhogen

Het gelukshormoon speelt ook een belangrijke rol. In principe worden de gelukshormonen in een combinatie afgescheiden, maar ze hebben nog steeds een verschillend werkingsmechanisme. Serotonine beïnvloedt vooral de algemene stemming en het welzijn. Serotonine regelt de juiste verwerking van informatie in de hersenen en is verantwoordelijk voor zowel denken als geluk.

Een onderzoek aan de Washington University in St. Louis heeft aangetoond dat een gebrek aan serotonine een negatief effect heeft op de stemming. Het kan zelfs leiden tot depressie. Om dit hormoon op te bouwen hebben de hersenen het aminozuur L-tryptofaan nodig, dat voorkomt in noten, tarwe en vis. Maar de zon speelt in dit verband ook een belangrijke rol; deze zorgt voor de vorming van vitamine D en is ook cruciaal voor de aanmaak van serotonine. 

De afgifte van endorfine stimuleren

Enerzijds zorgen endorfines ervoor dat je in een staat van euforie wordt gebracht en anderzijds dempen ze het gevoel van pijn. Atleten kennen dit gevoel heel goed tijdens intense trainingssessies. Dankzij het vrijkomen van endorfine voelen ze de inspanning niet meer zo acuut. Na het sporten voelen ze zich ontspannen en tevreden. Dit betekent dat om endorfine te stimuleren, sport de ideale remedie is.

Oxytocine is het knuffelhormoon

Lichamelijke nabijheid is voor iedereen heel belangrijk. De hersenen weten dit heel goed en daarom maken ze het hormoon oxytocine vrij tijdens sociale contacten, aanrakingen en seks. Dit is ook de reden waarom oxytocine het “knuffelhormoon” wordt genoemd. Afhankelijk van de hoeveelheid die vrijkomt, veroorzaakt oxytocine een gevoel van opgetogenheid.

Naast het feit dat het hormoon je een gelukkig gevoel geeft, heeft een onderzoek van de Universiteit van Zürich aangetoond dat oxytocine je ook aanzienlijk ontvankelijker maakt voor interpersoonlijke signalen. In de studie werd menselijke interactie onderzocht in verband met oxytocine. Hieruit bleek dat oxytocine het vertrouwen in anderen en daarmee ook het zelfbeeld kan verbeteren. In tegenstelling tot de andere boodschapperstoffen kan oxytocine echter niet via voedsel worden gestuurd. Er is maar één manier en dat is knuffelen, knuffelen en nog eens knuffelen.