Mag ik even in je tasje kijken? – het klinkt vriendelijk, maar voelt toch altijd een beetje gek. Je hebt alles netjes gescand bij de zelfscankassa, rekent af met een voldaan gevoel, en dan… pats! Controle. Waarom jij? Waarom nu? En belangrijker nog: hoe komt het dat jij er telkens tussenuit wordt gepikt?

Welkom in de mysterieuze wereld van de zelfscankassa – waar algoritmes, risicoscores en stiekeme trucs bepalen of jij met een gerust hart naar huis mag, of alsnog je mandje mag legen onder het toeziend oog van een medewerker.

Willekeurig is niet echt willekeurig bij de zelfscankassa

Supermarkten als Albert Heijn, Jumbo en Ikea roepen graag dat controles bij de zelfscan at random gebeuren. Klinkt eerlijk, toch? Maar achter de schermen gaat er nét iets meer schuil dan puur toeval. De meeste systemen gebruiken namelijk slimme software die (al dan niet bewust) patronen herkent en zo jouw gedrag beoordeelt.

▼ scroll verder ▼

Heb je bijvoorbeeld alleen scheermesjes in je mandje? Dan kun je zomaar op de radar komen. Daar mist namelijk de bijbehorende scheerschuim… Bepaalde combinaties van producten zijn gevoeliger voor diefstal en triggeren een controle. Hoe lang je door de winkel dwaalt speelt ook mee: wie een halfuur ronddoolt en eindigt met maar drie artikelen? Verdacht. Net als een totaalbedrag dat niet helemaal in verhouding staat tot je winkeltocht.

Bonuskaart

Bij Albert Heijn is het helemaal een slim spel. Daar wordt bij de zelfscan vaak gevraagd naar en bonuskaart. En met die kaart wordt ongemerkt een risicoprofiel opgebouwd. Maak je vaak foutjes? Dan ben je de volgende keer nét wat ‘interessanter’ voor een controle. Scoor je altijd netjes een tien voor eerlijkheid? Dan ben je voorlopig safe.

Overigens: een controle levert pas een hogere risicoscore op als er écht iets mis blijkt. Dus die routinecheck is op zich geen reden voor paniek. Tenzij je die de avocado’s bent vergeten te scannen.

Nieuwe klant? Dan ben je de Sjaak

Voor de zelfscansystemen ben je zonder bonuskaart gewoon een anonieme bezoeker. En wat doen winkels met nieuwe klanten? Juist: die krijgen standaard een controle. Niet omdat je er verdacht uitziet – algoritmes houden geen rekening met uiterlijk of achtergrond – maar omdat je simpelweg nog ‘onbekend’ bent. Vertrouwen moet je verdienen, ook in de supermarkt.

Scannen zonder scannen

Als dit allemaal al als high-tech voelt, dan heb je Amazon Go nog niet gezien. In die winkels verdwijnen kassa’s volledig, en nemen camera’s en sensoren het van je over. Je pakt wat je nodig hebt, loopt de winkel uit, en de software regelt de rest. Klinkt chill, maar je anonieme shopbestaan is foetsie.

Lees ook: Shocking: stijging van diefstal gaat door het dak sinds de komst van de zelfscankassa